Tuesday, March 6, 2018

Hobby: Języki zagrożone? Endangered Languages

Nieraz mi się wydaje, że wiele z tego, co się w Polsce dzieje, jest na pół gwizdka. Nienowa to myśl. Można się cofać i podawać przykłady pasujące do tej tezy. Na przykład, że nie palono w Polsce na stosie nie dlatego, że tolerancja była tak ogromna, tylko że mimo wybujałej katolickiej pobożności głębi teologicznej brakowało. Słabe, ale czasem chwyta.
Albo kwestia komunizmu. Były zbrodnie i plugawość, ale lansuje się tezę o „najweselszym baraku w obozie państw socjalistycznych”, co ma oznaczać, że polskim komunistom nie chciało się aż tak przykręcać śruby, jak czynili to sąsiedzi. Miejscami prawda.
Blog niniejszy jednak nie jest poświęcony amatorskim rozważaniom historiozoficznym i politologicznym, ale językom, które powstają (z kolan, z niebytu, z bycia klasyfikowanymi jako dialekty). Tu sobie pozwolę na krytykę ostrzejszą — samokrytykę.
Skrytykuję siebie, że działam z doskoku i okazjonalnie, w czasie kradzionym zdobywaniu pożywienia i opału. Że nie ma (bo może za słabo się sam starałem) instytucji, które monitorowałyby sytuację i koordynowały działania na rzecz najbardziej mnie angażującego śląskiego. Tu skończę samobiczowanie. Skóra gruba.
Po prostu przydałby się porządny instytut zajmujący się językiem górnośląskim — takim, jaki istnieje, rozwijanym, pielęgnowanym, używanym w mowie i piśmie, nauczanym w szkołach.
Jak to się robi gdzie indziej? Lepiej to wszystko opisane, obudowane, rozplanowane. Ot, choćby czterotomowa publikacja Wydawnictwa Blackwell.
Endangered Languages. Critical Concepts in Linguistics. Edited and with a new introduction by Peter K. Austin and Stuart McGill , both at SOAS, University of London, UK. Czy dostępna w którejś polskiej bibliotece naukowej? Proszę zerknąć na prospekt, jego rozmach, zasięg, ale i metodyczność.
Albo z innej beczki. Obecność języka śląskiego w literaturze dotyczącej języków świata, w tym zagrożonych. Raczej nieobecność. Dominuje dyskurs dominujący (stylistyka świadoma), a źródła, w których podawana jest wiedza sprzed pół wieku stają się punktem odniesienia dla innych publikacji.
Wyjątkiem jest Encyclopedia of the world’s endangered languages. Edited by Christopher Moseley. London & New York: Routledge, 2007, s. 211–280.
 
Na s. 218 wśród języków słowiańskich wymieniono górnośląski:

There may be a couple of regional languages awaiting recognition, for instance, Upper Silesian, included in parentheses in the checklist of languages below.
Autorem artykułu Europe and North Asia jest jest prof. Tapani Salminen z Uniwersytetu w Helsinkach, badacz języków ugrofińskich, w tym samojedzkiego i nienieckich — leśnego i tundrowego (A.F. Majewicz pisał: nenecki). Na s. 232 w swoim artykule Wymienia i klasyfikuje języki słowiańskie, wspominając o zagrożonych:
Slavonic: South Slavonic: Bulgarian (+ Pomak) | Macedonian || Serbo-Croat (+ Torlak) + Burgenland Croatian + Molise Croatian || Slovene + Resian Slovene ||| West Slavonic: Lechitic: Polabian* | Kashubian (+ Slovincian*) | Polish (+ Upper Silesian) || Sorbian || Czech-Slovak: Czech | Slovak | Eastern Slovak | Vojvodina Rusyn (Bachkan) ||| East Slavonic: Rusyn (Ruthenian) (+ Lemko [Lemke] + Boyko + Hutzulian) | Ukrainian | Belarusian (+ Polissian [Palesian]) | Russian
Wersja PDF jest dostępna dzięki Wydawnictwu. Wersja zwykła znajduje się na stronie Autora. T. Salminen nie zajmuje się chyba na co dzień językami słowiańskimi, mimo że jak pisze, zainteresowany jest badawczo 6121 językami, ale oddał w swym syntetyzującym tekście sprawiedliwość aktualnej sytuacji socjolingwistycznej Górnego Śląska, podkreślił również językowy status języka rusińskiego, jako odrębnego od ukraińskiego. Warto zapamiętać tę postać.

No comments: