Linguae in statu nascendi (Silesiaca et al.): February 2008

[1] Активист партии БНФ Франак Вячорка отчислен из факультета журналистики Белорусского государственного университета. Об этом ему накануне сообщил декан факультета Сергей Дубовик.

http://www.afn.by/news/view.asp?newsid=95787

--------------------------------------------------------------------------------------------------

[2] «Если студент получает образование за счет бюджета, это означает, что он должен распределяться в государственные СМИ», — считает ректор журфака Сергей Дубовик.

http://forum.maxigame.by/index.php?showuser=1052

---------------------------------------------------------------------------------------------------

To cytaty dla leksykografa. Oprócz rejestrowania słów zadaniem leksykografii jest oświetlanie ich kontekstu.
Interesujący jest chłodny obiektywizm wiadomości 1). Interesująca jest logika wypowiedzi 2).
Libertas?

Biblioteka warszawska: "

f Dnia 29 marca r.b. w Lubczy pod Woźnikiem umarł dobrze zasłużony dla piśmiennictwa naszego i podtrzymywania języka polskiego na Szlązku Józef Lompa J.F. Nowakowski w piśmie p.n. Odwiedziny u Józefa Lompy mieszczanina szląskiego Wilno 1861 poznajomił nas dokładnie z tą szanowną postacią obywatela i pisarza

"

Józef Lompa.
Zm. 29.03.1863.
Lubsza pod Woźnikami / Lubcza pod Woźnikiem

Biblioteka warszawska: "

W Koźlu na Szlązku pruskim w drukarni F Rodka wyszła broszura p.n. Kwiaty moralne zbierane na górze iiic Anny w górnym Szlązku wydające najprzyjemniejszą wonność i posiłek dla duse pobożnych przez Józefa Lompę Sąto pieśni przeznaczone i zastosowane do pojęć i religijnego usposobienia Szlązaków

"

Józef Lompa

Allgemeine Literatur-zeitung: "

"

Die böhmische Gerichtssprache hörte in Schlesien im preufs Antheile erst 1740 auf Doch to das Böhmische weiter keinen sonderlichen Einü auf das Polnische in Oberschlesien gehabt als í man auch dort die neudeutsche Construction pr tertiani pluralis in der Anrede Sie oni eiagefübri hat PclXcVt Geschichte der deutschen Sprache in Böhmen ist auch Sehr1 interessant und eine deut sehe böhmische Literatur und eine lateiniscVve nach Art dieser böhmischen wäre wohl zu wünschen Allgemeine Literatur-zeitung

Oni siądą.
Przyjdą zaś.

Mimo licznych studiów, mimo znakomitego poznania gwar kaszubskich, spór o ich stosunek do polszczyzny nie został rozstrzygnięty. Wiadomo, że gwary kaszubskie są językowi polskiemu bliższe niż jakiemukolwiek innemu, ale zdaniem części badaczy i części samych Kaszubów są one od niego dostatecznie dalekie, aby mogły być uznane za osobny język. co zaś można uważać za osobny język, na to nikt jeszcze nie wymyślil recepty.

Urbańczyk 1993: 129

Ėnt︠s︡iklopedicheskīĭ slovarʹ Author: I. E. Andreevskīĭ, Konstantin Konstantinovich Arsenʹev, Ḟedor Ḟomich Petrushevskīĭ: "

Jahrhunderts 2 издаше 1860 Ruda Polnische Volkslieder der Oberschlesier 1865

"

Hoffmann von Fallersleben, Ruda. Polnische Volkslieder der Oberschlesier (1865).
Was ist das?

Rys dziejów serbo-łuzyckich Author: Wilhelm Bogusławski: "

garze starając się o podniesienie zysku z wydawanych książek nie troszczyli się o korrektę i nieutrzymywali korrektorów a przedrukowywali stare książki z ich omyłkami staremi napisami i latami pierwotnego wydania dodając nowe błędy do starych Zepsucie języka dochodziło do obrzydliwości a pisownia stała się więcej zawiłą jak kiedykolwiek Niepowodzenie w piśmiennictwie było naturalnym wynikiem politycznego położenia narodowości serbskiej bo jakże mogło się znaleźć szczęście w piśmiennictwie kiedy go nie było w ojczyźnie jakże życie narodowe rozwinać się mogło kiedy nieprzyjazna ręka śpieszyła tamy stawiać tam zkąd jeszcze myśl czerstwa popłynąć mogła 256

"

Serbołużyczanie
Serbowie Łużyccy.
Sorben
Wenden
Języki łużyckie.
Aluzja do poezji romantycznej.
Język - naród - polityka.

Rozbiory i krytyki Author: Aleksander Tyszyński: "

Język pod piórem autora jest iw tym utworze jak w innych zwykle czystym i pięknym zwykle mówimy albowiem nie zawsze Czystość której wymagamy w języku nie jest wymaganiem przesadnem narowem lub urojeniem Czystość języka jest miarą siły słów jego siły wrażeń Czystość słów łączy się ściśle z czystością myśli pisma nawet ogółu umysłu krajowego W literaturze naszej dosyć wspomnieć na stan moralny krajowy za wieku Sasów Gallicyzmy i latynizmy w które tak obfitował gdzieindziej styl autora Stannicy w powieści tej znikły a ich miejsce zastąpiły słowa i wyrażenia brane z dyalektów jednoplemiennych mianowicie z rossyjskiego języka rossyanizmy Wcielanie

"

Gallicyzmy, latynizmy, rossyanizmy - rusycyzmy.

Biblioteka warszawska: "

wszystkie nasze grammatyki opracowane li w praktycznym kierunku osnute na wyłącznej i powierzchownej znajomości ojczy Stego języka obejmujące częstokroć wiele prawideł bardzo płytkich a nawet niedorzecznych Dzisiaj przytaczam na poparcie mojego twierdzenia dowody z Mówni p Ż wydanej w Warszawie 1852 r Na str 126 127,128,129 głosi poważnie że pićr wiastkowo zamiast jem jesz je jemy jecie jedzą mówiono jeść Jestem jeść jesteś i t.d. dlatego każe pisać jjem jjesz przez dwa jot Zkadżc się wyroiła u autora Mówni taka grammatyczna brednia oto ztąd że autor nie badał umiejętnie organizmu ani

"

Jjem, jjesz, jjemy.
Prejotacja.
Brednia w opisie języka.

Dwie mowy pogrzebowe Author: Krzysztof Warszewicki: "

W.A. Maciej owski przytacza w swem Piśmien nictwie jeszcze jedno tłómaczenie z Warszewickiego Christophora Warszewickiego Do wielmożnego oświeconego a niezwyciężonego Steffana króla polskiego etc Ora tia Toruniae Excudebat Melchior Neringk 1582 Tłó maczenie to uskutecznił w kaszubskim dyalekcie J er z Lebbelski z Wresznic kaznodzieja katolików nAw Wawrzyńca przy Toruniu Tejże mowy jest i niemieckie tłómaczenie które nosi tytuł Christophori Warschewiti an den allerdurchleuchtigsten Herm Herm Stephan Ko nig von Polen Niirnberg 1582 4o

"

Warszewicki
kaszubski
kaschubisch

Pamiętniki Kajetana Koźmiana obejmujące wspomnienia od roku 1780 do roku 1815 Author: Kajetan Koźmian: "

nalna woli ich krytykowac jak naáladowac i stuchac Od dawna juz same s siedztwo ludów obcych w pogranicznych prowincyach miaïo wpîyw na jezyk na dialekt na wy mawianie Najtwardziéj wymawiali Wielkopolanie jako s siedzi Szl ska pogranicznego Niemcom i bliscy Prusa kow i Kaszubów Nawet Krakowianie mimo akademii istniejacéj w ich stolicy zarazili sic nieco wyrnawianiem od Wielkopolan Najczystsza mowa polska utrzymywaîa sic i utrzymuje w prowincyach sasiaduj cych z Rusi Ziemia sandomirska przemyska lubelska najczyáciejszym niowita dyalektem jednak wszystkie te dyalekty czyli prowincyonalizmy w pisaniu albo nikïy albo sic ledwie dostrzedz dawaly bo nauka pò caïym kraju byîa jedna kowa a smak ksztaìcif sic w stolicy przez obecnoác dworu i najoáwieceuszych i najwiecéj wyksztaíconych

"
Gdzie jest najczystszy język polski?
(Pseudo)naukowe wywody Koźmiana?
Szkodliwy wpływ języka niemieckiego na polski.

Żywot człowieka poczciwego Author: Mikołaj Rej: "

tego że w ma w sobie prawdy i tyle cech swojskich domowych Nasi historycy literatury polskiej bez wyjątku mają za złe Trzecleskiemu albo przynajmniej litośnie wzruszają ramionami że śmiał Reja porównać z Dantem lecz tak uczony i bystry człowiek jak Trzecieski nie miał jak się zdaje zamiaru porównywać Reja z Dantem co do treści i poetycznych przymiotów tylko postawił go na równi z wieszczem włoskim co do stworzenia piśmiennego języka gdy wiadomo że teuże z czternastu rozmaitych dyalektów prowincyonalnych mających już swoich pisarzy stworzył jeden piśmienny język dla całych Włoch obowięzujący i pomysły w tej materyi wyłożył w rozprawie De mtlgari eloquio sive idiomate Pismo to znane Trzecieskiemu zapewne lepiej niż sama

"

Mikołaj Rej (Rey) a Dante Alighieri
De vulgari eloquentia
Początek języka literackiego

Przyjaciel ludu, czyli, Tygodnik potrzebnych i pożytecznych wiadomości: "

"

Trybuna Ludu
liternictwo
nawiązywało do czasopisma
Przyjaciel Ludu [?]

Biblioteka warszawska: "

Czytam i wierzę i widzę nad głową Idącą z niebios Jeruzalem nową

"

Jeruzalem -- femininum (1859)

Dzieła z pozostałych rękopismów ogłoszone Author: Euzebiusz Słowacki: "

czesci słowiańska mowa lęzyk ruski polski bułgarski bosniański czeski morawski horwacki serbski racki szklawoński morlaski są to rozmaite słowiańszczyzny dyalekta Mowa ta będąc przez czas tardzo długi mową narodów u których woyna była iedynem rzemiosłem narodów które dopiero niszcząc dzieła nauki i przemysłu miały się z niemi obeznawać musiała nosić na sobie piątno dzikosci ich obyczaiów i nizkiego stopnia ich oswiecenia Bulgarowie którzy naypierwey poczęli napastować rzymskie cesarstwo na wschodzie ścieraiąc się z Grekami w naypięknieyszey zdobyczy odnosili nieiakie o swiecenie umysłu Oni naypierwey od Greków przeięli litery alfabetu poczęli nim pisać i pismo s z greckiego na swóy ięzyk

"

Lingownimy.
Bosnian language?
Język bośniański.
Język racki [?].
Język szklawoński [?].
Język morlaski [?].

Teka Wileńska Author: Jan ze Śliwna, Adam Honory Kirkor: "

Byłoby dziwnie zaprawdę gdyby któś radził Polakom Niedobrze ze wszyscy macie literaturę Polską trzeba wam mieć literatury dyalektów lub żargonów Rzeszowskiego Tarnowskiego Wadowickiego Radomskiego i t.d. czyli dla każdego obwodu i miasta inny język literacki Każdy rozumny Polak na taką radę odpowiedziałby owemu mędrkowi Jesteś waćpan półgłówek Jeszczeż gdyby wszyscy Słowacy tylko jeden mieli dyalekt ale w każdym obwodzie w każdym zakątku mówi się coraz inaczćj Kto zechce puście się w tę gmatwaninę zabłądzi w labiryncie z którego i nie Aryadny niewyprowadzi My Czechowic wcale niemamy potrzeby gniewać się za to odpadnięcie bo gdy się pojawił koncept Sztura tyle już

"

Kodyfikacja dialektów, które się tego nie domagają, istotnie jest absurdalna.
Znamienne, że autor, używając retoryki, nie wymienia Śląska, Kaszub, Podhala, lecz obwody...

Biblioteka warszawska: "

Do redakcyi Biblioteki Warszawskiej Sprawa Albumu na cześć tysiącletniej rocznicy pierwszych zawiązków polskiego państwa i chrześcianstwa w Polsce Naszą odezwę względem utworzenia Albumu na cześć Piasta i pierwszych apostołów chrze Viaiistwu w Polsce powtórzyły wszystkie o ile nam wiadomo pisma polskie Żadne nie okazało się przeciwnem naszemu zamiarowi żaden z literatów i artystów nie odmówił swego współudziału w tem przedsięwzięciu a mieliśmy sposobność mówienia z wieloma tak w Pognania Warszawie jak iw Krakowie jako też porozumienia się przy T IV P ł Ui rnik 1 6J 20

"
1862, s. 153

Zmiany w regułach poprawności językowej.
Obecnie tysiącletnia rocznica jest niepoprawne.

Teka Wileńska Author: Jan ze Śliwna, Adam Honory Kirkor: "

sami też piszą po Czesku W ciężkim boju o wywalczenie praw obywatelstwa dla młodćj Czeskiej literatury bracia Słowacy stali z nami pod chorągwią sławnego Jana Kollara P J Szaffarzy ka i czcigodnego Jerzego Palkowicza zawsze i mężnie nieśli swą chętną pomoc Antoni Bernolak ur 1762 zm 1813 zaczął był wprawdzie przyswajać literaturze Słowaków dyalekt Nitrań ski lecz każdy wkrótce się przekonał o śmieszności beznadziejności a najbardziej szkodliwości tego przedsięwzięcia Niezwa żając na to Liudewil Sztur i Miłosław Józef Hurbcn ze swymi towarzyszami spowodawawszy nowe odszczepieństwo niektórych ziomków od języka Czeskiego probowali wznieść na tron literatury Słowackiej dyalekt

"

1862
Podawanie w wątpliwość sensowności kodyfikacji języka słowackiego.

Chronik der Stadt Beuthen in Ober-schlesien Author: F. Gramer: "

Sprache Die eigentliche Stammbevölkerung Beuthens unter den polnischen Königen ist unstreitig slavischen Ursprungs gewesen die ihre polnische Muttersprache nach Krakauer Mundart bis heutiges Tages beibehalten aber mit vielen deutschen Wörtern mit polnischer Endung vermischt hat Unter den ersten schleichen Herzögen fanden sich jedoch schon zahlreiche deutsche Kolonisten namentlich Bergleute hier ein welche eine eigne Genossenschaft bildeten und bei der Thei lung der Oelsnischen oder deutschen Partei sich anschlossen Der

"
Beuthen
Bytom
Śląsk
język polski
gwara śląska

Biblioteka warszawska: "

tuszczenient imienia ojea i dziada np Frankowego Wojtka Jo zef Te spostrzezenia dozwalalyby mniemac ze okolica ta Ru sinami byla zamieszkala W parafii poroninskiéj s wloscianie Tatarami zwani ktorzy maj byé potomkami zostatych tu z XIII ieku Niektórzy widza nawet dota d odmienne rysy w tych po tomkach mniemanych Tatarow 1 W okolicy znów Ludzi mierza niemieckie nazwy wiesniaków przypominaja nam owe na dania Cystersom prawa kolonizacyi o czém mówilismy wyzéj Sa siedztwo mieszkaáców tutejszych z Wçgrami a mianowicie z Orawiakami iz Spizanami wplywa téi wiele na ich mowç i obyczaj Do stroju nawet góralskiego przybywa w tych stro nach maty guzikami nasadzanyspencerek który na sposób wegier ski na madziar nos u pod hazug guniaj Kobiély do stroju swi tecznego uzywaja záítych butów i czerwonéj sukiennéj ba ranami lub liaami podbitéj ga

"

Czy mieszkańcy Poronina to Tatarzy z pochodzenia????
A może Rusini>
Jeden ze starszych słowniczków góralskich.

Podhalanie bardzo są rozwieźli; dwie są tego główne przyczyny,
fizyczna i moralna: gorąca krew i właściwe zwyczaje od niepamiętnych
trwające czasów. Przyjętą jest rzeczą między innemi, że chłopak
starający się o dziewczynę, przybywa do jej domu powszechnie
w sobole, i nie wchodzi drzwiami tylko oknem, a rano tai samą drogą
wychodzi od swej frajerki czyli kochanki. Zwyczaj ten mają Podhalanie
z graniczącemi Słowakami węgierskiemi. Odwiedziny te nie
są wcale uważane za coś nieprzyzwoitego lub nieobyczajnego, owszem
odbywają się z wiedzą rodziców, i jeżeli dom nie jest przestronny,
ustępują parze najlepszą izbę- Czaplowicz w swym obrazie Węgier
opisuje zupełnie podobny sposób zalecania się w Liptowie, i dodaje,
że mężatka, któraby dopiero w pierwszym lub drugim roku miała
potomstwo, wstydziłaby się niemało. Nie chcę rozbierać, jak dalece
to zdanie jest uzasadnione, ale tyle jest pewnego, że Podhalanie nie
są tak ściśli co do tego. Wtedy tylko się żenią, gdy nie zachodzą
wątpliwości, że ich potomstwo nie wygaśnie. Nie mają nawet za
złe, jeżeli narzeczona ma niewątpliwe zadatki poprzednich miłostek.
Wiele jest bardzo piosnek rozwiozłych, których nie ma'potrzeby
upowszechniać.

Źródło:
Biblioteka Warszawska 1852, 2, s. 125

8) Zagórzanie.
Wierzchowinę górnej Baby osiedli Zagórzanie. Siedziby ich
leżą w głębokiej kotlinie pomiędzy północnemi stokami Polskiego
Beskidu. Ztąd też czy się zbliżamy do ich posad od Tatrów
i Nowotarskiej doliny, czy od równin Wisły i Polskiego Beskidu
zawsze legły ich osady za górą, przeto bywają Zagórza-
naini nazywani. Od Górali Nowotarskich stanowią Zagórzanie
przechód do Babigórców, a wyłom Baby ponad górą Łubnią
i górą Lubogoszczem położony zamyka ich siedziby za biegiem
Raby na północy. Na południu tedy odgranicza ich siedziby
pasmo Gorca, od wschodu wielkie lesiste działy Niedźwiedzia,
które się od Gorca przeciągnęły do góry Mogielnicy i źró-
dłowisk rzeki Łososiny, a od zachodu odgranicza je płytki
lęg poprzeczny oddzielający obszar górnej Raby. od obszaru
Skawy.
Od rzeki Raby nazywają ich także niekiedy Rabczanami, albo
Góralami od Rabki, gdzie też rzeczywiście ich rodowość najwybitniejsze
przybiera cechy.
Wsie, które osiedli, są następujące: Sieniawa, Niedźwiedź,
Rdzawka, Bielanka, Raba wyższa, Panice, Konina, Rokiciny,
Habówka, Słone, Witów, Olszówka, Wielka Poręba, Rabka,
Zaryte, Zawada, Podobień, Mszana górna, Skomielna biała,
Raba niższa', Lubomierz, Łetowa, Wilczyce, Łastówka, Glisne,
Słomka, Mszana dolna, Jurków, Kasina, Kasinka, Łopuszna,
Węglówka, Stróża, Porąbka, Tymbark, Podłopień, Jasna, Dobra,
Gruszowice, Włastówka, Podrzecaki, Hyźówka, Zamieście.
---------------------------------------------------------------------
s. 122
Widać, jak się Podhale rozszerzyło na teren niegdyś "zagórzański".

Rzut oka na pólnocne stoki Karpat... Author: Wincenty Pol: "

Chcąc z naukową ścisłością oznaczyć siedziby Podhalan pod względem geograficznego rozdzielenia onych wymieniamy tu z kolei wszystkie wsie chłodnego Podhala Nad Dunajcem Czarnym Kościelisko Dzianisz Witów Hochołów Koniówka Podczerwone Nad Białym Dunajcem Zakopane Olsza Mur Poronin Ratułów Doratułowa Ząb i Ząbsuche Biały Dunajec Glicza rów Bańskie Szaflary Nad Rogoźnikiem Skrzypnę Między Czerwienne Maru szyna Zaskale Nad Białka Brzegi Bukowina Białka Gron Leśnica Całe Podhale należało do Starostwa Nowotarskiego H5

"

Skalne Podhale chłodnym Podhalem się nazywało?
Ratułów i Doratułowa -- ta druga nie znana mi miejscowość.
Mur to dzisiejsze Murzasichle?
A Olsza to Olcza?

Biblioteka warszawska: "

"

Biblioteka Warszawska 1850, t. 3, s. 426.
Wieś Łącko.
Przede wszystkim zastanawiająca nazwa Mazurzy podkarpaccy.
"Ostatnia osada Mazurów podkarpackich".

Biblioteka warszawska: "

Ze rçka dziecka w bezdenne otchtanie Jednern popchnieciem postr cac je moze Lecz nawet miçdzy goralami nie ma Tak muskularnie silnego olbrzyma Goby je ztamta d wydzwigniic byl w slanie Mgla nadwieczorna sinawym bickitem To sic slaniaia nad gor nagich szczytem To znów jak lekka srebrzysta zastona

"

Górale -- przedstawiani jako mocarze. W tłumaczeniu Pana dwóchset wysp W. Scotta.

Tuesday, February 26, 2008

Monday, February 25, 2008

Sunday, February 24, 2008