Feliks Steuer. Wigilia, cz. 1

Feliks Steuer w książce Dialekt sulkowski (1934) zamieścił teksty. Nie były to jednak urywki rozmów czy opowieści bezpośrednio zapisane od „informatorów”, lecz w zasadzie monografia etnograficzna, tyle że zapisana gwarą sulkowską. Zapis ten nie był zapisem ściśle fonetycznym. Nie uwzględniał upodobnień pod względem dźwięczności (jednolitości grup spółgłosek właściwych), fonetyki międzywyrazowej, bezdźwięczności w wygłosie absolutnym, wariantów pozycyjnych głosek itp.
Była to autorska kompozycja nie tylko pod względem treści, ale też i zapisu. Nie był to jednak „alfabet Steuera” (gśl. Steuerůw szrajbůnek). Różnica polegała na zapisie tzw. spółgłosek wargowych miękkich przed samogłoskami innymi niż [i]. W książeczkach literackich, Ostatni gwojźdźaurz i Z naszej źymjy ślůnskej, wprowadził jotę dla oznaczania ich miękkości — w odróżnieniu od konwencji pisowni języka polskiego, gdzie tę miękkość na piśmie konwencjonalnie sygnalizuje litera i. W 1935 roku pisał więc wjeczůr, do pjeca, ale w książce naukowej te same pozycje zapisane by były jako v'ečůr, do p'eca. Kreseczka oznaczająca miękkość w oryginale umieszczona jest nad literą, ale tu w blogu nie chce się taka czcionka wyświetlić.
Zmiana mogła wyniknąć na podstawie nowych wówczas ustaleń lingwistów polskich, że w zasadzie na całym polskim obszarze językowym tzw. spółgłoski wargowe miękkie wymawiane są asynchronicznie — miękkość artykułowana jest chwilę po zasadniczej spółgłosce w postaci [j] (= i niezgłoskotwórcze). Zatem Steuer swój fonetyczno-fonologiczny zapis zmodyfikować mógł nie dla podkreślenia różnej od polszczyzny wymowy wargowych miękkich, lecz dla uzgodnienia z najnowszymi ustaleniami fonetyków badających język polski. Np.:

(...) zarówno pod akcentem, jak też w pozycji poprzyciskowej w spółgłoskach wargowych zmiękczonych występuje zawsze opóźnienie elementu palatalnego, który wydziela się w osobne dźwięczne lub bezdźwięczne -i̯- (Halina Koneczna Studium eksperymentalne artykulacji głosek polskich, „Prace Filologiczne” 16: 1934, s. 113)

Opis wieczoru wigilijnego zaczyna się u Steuera następująco:

Gdyby więc chcieć podjąć na nowo publikację tych wartościowych tekstów, należałoby rozważyć:
1) pozostawienie tekstu w oryginale,
2) przetransponowanie go na „alfabet Steuera” znany z publikacji z roku 1935 (zmiana zapisu joty i rezygnacja z n welarnego),
3) dostosowanie pod względem alfabetu i częściowo gramatyki do współczesnego stanu standaryzującego się literackiego dialektu/języka (górno)śląskiego, jak zrobił to z tekstami Steuera Andrzej Roczniok (przykłady tutaj).

Czytelniczkom i Czytelnikom tego bloga życzę tego samego, czego winszowano gospodarzowi w Sulkowie przed osiemdziesięciu ponad laty.